Bóg Słońca w Różnych Kulturach – Kult Solarny na świecie

Chociaż bóg słońca kojarzy się nam zazwyczaj z greckimi mitami, to jednak kult solarny był obecny w bardzo wielu cywilizacjach na całym świecie. Co ciekawe, w różnych miejscach przypisywano mu bardzo podobne cechy i znaczenie.

Jedno słońce – wielu bogów

Działanie słońca od zawsze dawało ludziom do myślenia. Chociaż niesamowicie odległe, to jest absolutnie konieczne człowiekowi do przetrwania na Ziemi. Nic więc dziwnego, że wiele starych cywilizacji upatrywało w Słońcu moce nadprzyrodzone, a nawet uosobienie samego Boga lub siły bezpośrednio mu podlegającej.

Zauważano, że dzięki słońcu jest ciepło i widno, a posadzone rośliny mogą rosnąć i wydawać obfite plony. Wszystko to sprawiało, że w kulcie solarnym często przypisywano mu siłę twórczą, tak jak największym bogom. Bardzo często utożsamiano je też z symbolem nieskończoności oraz źródłem energii życiowej.

Chociaż słońcu przypisywano szczególny wpływ na funkcjonowanie człowieka prawie na całym świecie, to jednak najbardziej czciła je ludność mieszkająca w strefie umiarkowanej. W niektórych kulturach bóg słońca był podstawową i jedną z najważniejszych wartości – oto wybrane z nich.

Grecki bóg słońca

W mitologii greckiej za boga słońca uważano Heliosa. Wierzono, że przemierzał niebo na swoim rydwanie od wschodu do zachodu (tak tłumaczono sobie ruch słońca po niebie). Tak jak wielu innych bogów solarnych, był uważany za źródło światła i życia. Wierzono również, że jest on odpowiedzialny za bieg czasu, a przed jego obliczem nic się nie ukryje – dlatego zawsze powoływano się na niego przy najważniejszych przysięgach.

Helios był czczony głównie w początkowej fazie mitologii greckiej, jednak na stałe wpisał się w historie wyspy Rodos. Około 290r p.n.e. wzniesiono tam nawet ponad 32 metrowy posąg przedstawiający Heliosa, tzw. Kolos Rodyjski. Była to jedna z najbardziej imponujących budowli świata starożytnego, która niestety ulega zniszczeniu w wyniku trzęsienia ziemi.

Zarówno w greckich mitach jak i w życiu codziennym dużo częściej odwoływano się do wizerunku Apollina, którego uważano m.in. za greckiego boga słońca i światła słonecznego. Był to jeden z najpotężniejszych władców, któremu dodatkowo przypisywano władzę nad sztuką, wróżbami, życiem i śmiercią.

W mitach opisywano go jako najmłodszego i najpiękniejszego z bogów, dlatego z czasem stał się również uosobieniem piękna. Często szukano u niego pomocy i nazywano zbawcą, ponieważ potrafił uchronić człowieka od cierpienia i śmierci. Bardzo wdzięczni za jego pomoc Grecy, organizowali też liczne uczty aby podziękować i zyskać jego przychylność.

Egipski bóg słońca

Dla Egipcjan bogiem słońca był Ra (lub Re). Uważano go również za stwórcę wszechświata i istotę, która zapewnia w nim odpowiedni ład. Było to więc najważniejsze i najczęściej czczone bóstwo w starożytnym Egipcie. Jednym z synów Ra był Horus, z którym łączy się jeden z najważniejszych egipskich symboli – oko Horusa.

Egipski bóg słońca przedstawiany był w bardzo charakterystyczny sposób. Wizualizowano go z głową jastrzębia lub sokoła na której znajdował się czerwony lub żółty dysk otoczony przez węża – symbolizowało to tarczę słońca. W jego rękach najczęściej znajdowała się laska mocy oraz symbol wiedzy i płodności – krzyż ankh.

Wierzono, że Ra był stworzony przez samego siebie oraz, że przybiera aż 72 różnie postacie w zależności od pory dnia. Wśród tych istot można wyróżnić różnego rodzaju zwierzęta (np. koty, skarabeusze) wydające charakterystyczne dźwięki, oraz istoty boskie wyposażone w rekwizyty. Wierzenia egipskie mówią też, że Ra pierwotnie rządził Egiptem tak jak znani faraonowie. Bóg nie mógł jednak zbliżać się do ludności bo kończyło się to ich natychmiastowym spłonięciem – z tego powodu opuścił Ziemie.

Ra miał ogromny wpływ na całą kulturę starożytnego Egiptu. Wiele do dzisiaj używanych imion z tamtego regionu zawiera fragment „Ra”, np. Ramzes. Oznaczało to zrodzony przez Boga i było wyróżnieniem dla posiadacza takiego imienia.

Inkaski bóg słońca

W mitologii Inków pojawia się bóg słońca Inti. Był to najważniejszy bóg zaraz po stwórcy – Wirakoczy, którego był synem. Przedstawiano go pod postacią słońca z męską twarzą w centralnym punkcie. Uważany był za stwórcę całego narodu Inków, więc rodzina królewska darzyła go ogromnym kultem. W każdym większym mieście znajdowała się świątynia ku czci tego boga oraz specjalne dyski symbolizujące te bóstwo.

Według mitu, Inti stworzył pierwszego władcę oraz jego żonę, przez co dał istnienie całej dynastii. Inkowie uważali się więc za synów słońca i wierzyli, że z tego powodu są zobligowani do rozpowszechniania swojego kultu religijnego. Doprowadzało to do licznych potyczek z pobliskimi ludami, którym próbowano narzucić swoje wierzenia.

Z czasem wiara w Intiego stawała się coraz słabsza i w końcu prawie całkowicie wyparta przez wiarę w Wirakoczę – stwórcę porządku wszechświata i nauczyciela ludzkości. Wraz z rozwojem państwa Inków, stanowił on ciekawą, filozoficzną alternatywę dla prymitywnego kultu słońca.

Ciekawostką jest, że do dzisiaj Inkaski bóg słońca widnieje na flagach narodowych Argentyny i Urugwaju.

Rzymski bóg Sol

Mitologia rzymska bardzo często wzorowała się na tej greckiej. Podobnie było w przypadku boga słońca Sol, który utożsamiany był z greckim Heliosem. Na zachowanych dziełach z okresu starożytnego Rzymu, możemy nawet zauważyć, że przedstawiany był bardzo podobnie do Heliosa. Zazwyczaj Sol stał na swoim rydwanie zaprzężonym w cztery konie, a nad jego głową promieniała aureola lub korona.

Kult boga Sol nie był powszechny aż do III wieku, kiedy to pod wpływem wschodnich religii powstał nowy kult synkretycznego Słońca Niezwyciężonego (Sol Invictus). Zakładał on, że słońce jest uosobieniem wszystkich innych bóstw, więc tak naprawdę jest najistotniejszą wartością. 

Ciekawostką jest, że w mitologii nordyckiej również odnajdziemy postać Sol będącą bóstwem słońca. Była to bogini, która według legendy miała przemierzać niebo na swoim rydwanie, uciekając przed goniącym ją wilkiem. Nordyckie wierzenia mówiły, że w końcu nastąpi dzień kiedy wilk połknie bogini słońca i będzie to początek wiecznego zmierzchu, zwanego zmierzchem bogów.

Bóg Mitra

Mitra to bóstwo solarne obecne w mitologii indoirańskiej. Jego kult powstał już w II wieku p.n.e. Uważano go powszechnie za Boga, który musiał być przywoływany przy zawieraniu najważniejszych zobowiązań i umów. Podobnie jak w przypadku greckiego boga słońca wierzono tutaj, że przed Panem światła nic się nie ukryje, dlatego tak zawarta umowa gwarantowała jej trwałość. Dodatkowo Mitra strzegł ogólnego porządku, panował nad zmianami we wszechświecie oraz chronił rodzinę królewską.

Mitra w Persji, cesarstwie rzymskim i Indiach

Szczególną świętością otaczano Mitra w Persji, gdzie oprócz opisanych powyżej wartości uważano go za patrona wojowników, z uwagi na jego heroiczne postawy w walce z mitologicznymi istotami. Z czasem znaczenie boga Mitra mitra regularnie się zwiększało, co finalnie skutkowało powstaniem mitraizmu (kult solarny początkowy znany w Azji Przedniej i z czasem rozprzestrzeniony na tereny cesarstwa rzymskiego )

W wedach indyjskich Mitra przedstawiany był jako jeden ze świętej trójcy. Miał zapewniać zgodę międzyludzką i gwarancję przestrzegania umów. Symbolizował też ład, porządek i nienaruszalność zasad panujących we wszechświecie.

Słowiański bóg słońca

U Słowian bóg słońca, nieba i kowalstwa to Swaróg. Uważany był za ojca pozostałych bogów i stwórcę słońca. Ówcześni Słowianie wierzyli, że był kowalem boga Peruna dla którego wykuwał pioruny. Podobnie jak w wielu innych miejscach na świecie, kult solarny Słowian nawiązywał do zawierania umów i składania przysięg. Oddawanie czci temu bóstwu odbywało się zazwyczaj poprzez poranną modlitwę z głową skierowaną na wschód.

Co ciekawe, pozostałości po kulcie Swaroga odnajdujemy na terenach Polski nawet dzisiaj. Są to głównie nazwy miejscowości nawiązujące do imienia boga, np. Swarzędz czy Swarożyn.